Χρόνιος πόνος και Ποιότητα Ζωής σε ασθενείς με Μυοσκελετικές παθήσεις

Παρόλο που ο πόνος αποτελεί μια πανανθρώπινη, σύνθετη βιολογική και συναισθηματική εμπειρία είναι πολύ δύσκολο να καθοριστεί με σαφήνεια. Από την Διεθνή ένωση μελέτης του πόνου (IASP) ως πόνος ορίζεται «η δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με εγκατεστημένη ή πιθανή ιστική βλάβη ή περιγράφεται με αυτούς τους όρους» (IASP, 1986: S217).

Ταξινόμηση πόνου

Οι δύο κύριοι τύποι του πόνου είναι ο ταχύς και ο βραδύς πόνος. Ο ταχύς πόνος αποτελεί χαρακτηριστικό του οξύ πόνου, αποτελεί τον πιο γρήγορα αντιληπτό πόνο.

Συναντάται κυρίως σε επιφανειακούς τραυματισμούς και δεν γίνεται αντιληπτός από τη πλειοψηφία των εν τω βάθη ιστών του σώματος. Ο βραδύς πόνος αποτελεί χαρακτηριστικό του χρόνιου πόνου. Περιγράφεται ως βαθύς πόνος ή καυστικός πόνος και μεταφέρεται με καθυστέρηση ενός δευτερολέπτου, ενώ στην συνέχεια αυξάνεται η ένταση του. Συσχετίζεται με ιστική καταστροφή, διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα και μεταδίδεται από οποιοδήποτε επιφανειακό και εν τω βάθη ιστό του σώματος (Guyton & Hall, 1998: 715-716)

Ως επί το πλείστο ανάλογα με την διάρκεια του, ο πόνος διαιρείται σε: 1) παροδικό πόνο, 2) οξύ πόνο και 3) χρόνιο πόνο.

Ο παροδικός πόνος χαρακτηρίζεται από την σύντομη διάρκεια του και οφείλεται συνήθως σε συνήθεις μικρό τραυματικές καταστάσεις. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι η πρώτη γρήγορη, αρκετά δυνατή, οξεία εμφάνιση του συνοδεύεται από μια επακόλουθη δευτερογενή αίσθηση αργής αντίληψης βαθύ πόνου όπου και καταλήγει στην υποχώρηση του πόνου.

Ο οξύς πόνος χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένο χρόνο εμφάνισης και περιορισμένη διάρκεια. Συνήθως έχει συγκεκριμένη και αναγνωρίσιμη αιτιώδη σχέση με τον τραυματισμό και τη χρονική διάρκεια εμφάνισης του. Ο οξύς πόνος συνοδεύεται από μεγάλη ένταση και συνοδεύει πιο σοβαρές τραυματικές ή παθολογικές καταστάσεις.

Ο χρόνιος πόνος χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη χρονική διάρκεια του. Μπορεί να αναφέρεται ακόμη και εάν έχει επέλθει ο τραυματισμός ή η παθολογία της περιοχής ή ακόμα και εάν δεν υπάρχει κάποια αναγνωρίσιμη παθολογική αιτία (Johnson, 2005: 45-47). Ο χρόνιος πόνος ορίζεται ως ο πόνος ο οποίος επιμένει παραπάνω από την συνήθη φάση μίας οξείας πάθησης ή παραπάνω από ένα λογικό χρονικό διάστημα όπου θα πρέπει να επέλθει ίαση. Ο χρόνιος πόνος μπορεί να προκληθεί από χρόνιες παθολογικές και μακροχρόνιες δυσλειτουργίες ορισμένων μερών του περιφερικού ή του κεντρικού νευρικού συστήματος ή και των δύο μαζί.

Ο πόνος είναι ένα σύμπτωμα που προστατεύει τον οργανισμό ωθώντας τον άνθρωπο να βρει την αιτία που τον προκαλεί και να την αντιμετωπίσει. Ωστόσο ο χρόνιος πόνος, αποτελεί μία χρόνια βλαπτική πάθηση που με τη σειρά της προκαλεί άλλες παθήσεις, επηρεάζει αρνητικά τον εγκέφαλο και τον ψυχισμό του ανθρώπου που τον βιώνει, την ποιότητα της ζωής του και ίσως και το προσδόκιμο επιβίωσης, ανάλογα με την αιτία που τον προκαλεί.

Ένας πόνος για να οριστεί ως χρόνιος θα πρέπει να ξεπερνά τους 3 μήνες και συνήθως οφείλεται είτε σε κάποια χρόνια νόσο, είτε σε κάποιο αρχικό ερέθισμα που είτε συνεχίζει αλλά σε ήπια ένταση, είτε ο άνθρωπος που τον βιώνει είναι υπερβολικά ευαίσθητος στον πόνο, ακόμη και στον ήπιο.

Πώς επηρεάζει ο χρόνιος πόνος την ποιότητα ζωής;

Ποιότητα ζωής ορίζεται ως: η αντίληψη του ατόμου για τη στάση του στη ζωή σε συνάρτηση με τις αξίες και τα ιδανικά του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και σε συσχέτιση με τους προσωπικούς του στόχους, φιλοδοξίες, και αντιλήψεις.

Η σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής περιλαμβάνει πολλές διαστάσεις, εκ των οποίων οι πιο συχνά αναφερόμενες είναι: α) η σωματική υγεία β) η ψυχολογική ευεξία, γ) η κοινωνική ευεξία, δ) η λειτουργική ικανότητα, ε) η πνευματική ευεξία και στ) η ικανοποίηση για τη ζωή. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στον τρόπο που οι διαστάσεις επηρεάζονται από την ασθένεια ή την θεραπεία.

Επίσης η σχέση ποιότητας ζωής και υγεία, είναι ένα σύνθετο εννοιολογικό σύνολο που περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις διαστάσεις, τη σωματική, τη ψυχολογική και τη κοινωνική. Η σωματική λειτουργικότητα ορίζεται συχνά ως η επιτέλεση, ή η δυνατότητα επιτέλεσης δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής, όταν τα σωματικά συμπτώματα εμφανίζονται, είτε από την ασθένεια, είτε από την θεραπεία. Οι τέσσερις κατηγορίες που εξετάζονται συχνότερα είναι: οι δραστηριότητες αυτοφροντίδας (σίτιση, πλύσιμο, ντύσιμο, η χρησιμοποίηση της τουαλέτας), η κινητικότητα (ικανότητα μετακίνησης μέσα στο σπίτι και στο εξωτερικό περιβάλλον), οι φυσικές δραστηριότητες (περπάτημα, ανέβασμα σκαλιών) και η επιτέλεση ρόλων (δραστηριότητες που σχετίζονται με το σχολείο, την εργασία).

Η ψυχολογική λειτουργικότητα ποικίλει, από τη σοβαρή έντασης κατάθλιψη μέχρι τη θετική αίσθηση της ευεξίας και μπορεί ταυτόχρονα να περιέχει και τη γνωσιακή λειτουργία. Η κοινωνική λειτουργικότητα αναφέρεται σε ποσοτικές και ποιοτικές εκφράσεις των κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων και στην κοινωνική ολοκλήρωση. Οι πνευματικές ανάγκες, η πνευματική αγωνία και η πνευματική ευεξία των ασθενών με σοβαρή ασθένεια, μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής τους.

Η Φυσικοθεραπεία στο χρόνιο πόνο

Οι φυσικοθεραπευτές έχουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται ώστε να βοηθούν ως επαγγελματίες της υγείας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων, στην προώθηση, πρόληψη, αντιμετώπιση, παρέμβαση και αποκατάσταση της κίνησης και της λειτουργικότητας της που απειλούνται από την ηλικία, από τραυματισμούς, ασθένειες, διαταραχές ή άλλους παράγοντες και καταστάσεις.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η Φυσικοθεραπεία;

Η Φυσικοθεραπεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ποιότητα ζωής του ατόμου. Η Φυσικοθεραπεία προάγει, υποστηρίζει και αποκαθιστά όχι μόνο την σωματική, αλλά και την ψυχολογική και κοινωνική υγεία, καθώς έχει ως σκοπό την πλήρη επανένταξη του ατόμου στο εργασιακό και κοινωνικό του περιβάλλον.

Ο φυσικοθεραπευτής βοηθάει τους ασθενείς με χρόνιο πόνο στο να δημιουργήσουν την ικανότητα να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, να αυξήσουν την δραστηριότητά τους και την ποιότητα ζωής τους. Μέσω της άσκησης θα αυξήσουν την ευλυγισία τους, την δύναμή τους, θα βελτιώσουν το καρδιαγγειακό σύστημα και την διάθεσή τους.

Ένας από τους σημαντικότερους στόχους κατά την αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενειών είναι η διατήρηση όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας ζωής και ανεξαρτησίας των ασθενών. Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας στην επίτευξη του στόχου αυτού είναι καθοριστικός καθώς μέσω της εφαρμογής ποικίλων τεχνικών και μέσων, επιτρέπει στα άτομα με χρόνιες παθήσεις να διατηρήσουν και να βελτιώσουν την λειτουργικότητα τους και κατά συνέπεια να είναι πιο παραγωγικοί και ανεξάρτητοι στης καθημερινές τους δεξιότητες.

Μέσω της φυσικοθεραπείας θα μειωθεί ο φόβος που σχετίζεται με τον πόνο, και θα εξερευνηθούν μακροπρόθεσμες στρατηγικές που θα αυξήσουν την εμπιστοσύνη στην κίνηση και στις δραστηριότητες ώστε ο ασθενής να ξεπεράσει το πρόβλημά του και να επανέλθει στον φυσιολογικό τρόπο ζωής του.

Η συνεργασία του φυσικοθεραπευτή με τον ασθενή είναι πολύ σημαντική προκειμένου ο ασθενής να συμμορφωθεί με το θεραπευτικό πρόγραμμα αλλά και να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ασκηθεί.

Σε χρόνιες παθήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν επώδυνες εξάρσεις και φλεγμονώδεις αντιδράσεις, η φυσικοθεραπεία μπορεί να επέμβει με την εφαρμογή φυσικών μέσων (ηλεκτροθεραπεία, υπέρηχο, laser) και κρυοθεραπείας προκειμένου ο ασθενής να ανακουφιστεί από τα συμπτώματα και να μπορεί να ακολουθήσει ενεργά το πρόγραμμα για την προαγωγή της λειτουργικότητας του.

Βασικός στόχος της φυσιοθεραπευτικής παρέμβασης προκειμένου ο ασθενής να παραμείνει λειτουργικός, είναι η διατήρηση τους εύρους κίνησης των αρθρώσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με εφαρμογή ειδικών τεχνικών κινητοποίησης, ασκήσεις που προάγουν την κινητικότητα καθώς επίσης και με εφαρμογή διατάσεων για αύξηση της ελαστικότητας των μυϊκών ομάδων που περιβάλλουν τις προσβεβλημένες αρθρώσεις.

Οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης επίσης είναι πολύ σημαντικές για την κινητικότητα του ασθενή και την βελτίωση της φυσικής κατάστασης του. Ενδυναμώνοντας το μυϊκό σύστημα μειώνεται η καταπόνηση των αρθρώσεων και αυξάνεται η κινητική επίδοση του ασθενή, γεγονός που προάγει την ανεξαρτησία, την αυτοπεποίθηση και την λειτουργικότητα του.

Σκοπός της Φυσικοθεραπείας είναι:

• Η κινητικότητα του ασθενούς (δηλαδή να σηκωθεί από το κρεβάτι, να καθίσει στην καρέκλα, να πάει στο λουτρό)

• Η ισορροπία των κινήσεων (δηλαδή η καλή αίσθηση του χώρου, του χρόνου και της κίνησης)

• Η ελαστικότητα των μυών (κυρίως μετά από χρόνια παραμονή στο κρεβάτι)

• Η ενδυνάμωση των μυών χωρίς υπερβολική κόπωση

• Η μείωση των συμπτωμάτων από το μυοσκελετικό σύστημα και η αντιμετώπιση και βελτίωση της φυσικής κατάστασης, που έχει επιβαρυνθεί εξαιτίας της ασθένειας

Τα πιο συχνά συμπτώματα, που έχει να αντιμετωπίσει ο φυσικοθεραπευτής, είναι:

• Μυοσκελετικός πόνος (οσφυαλγία, νευραλγίες, μυϊκές συσπάσεις και αρθριτικός πόνος)

• Μυοσκελετική αδυναμία (βάδιση, ισορροπία, ένδυση)

• Φόβος για την κίνηση

• Κόπωση (λόγω κακής φυσικής ή ψυχικής κατάστασης, λόγω λήψης φαρμάκων, λόγω άγχους και λόγω κίνησης)

• Αναπνευστική δυσκολία (βήχας, «ρηχή» αναπνοή ή εκπνοή)

Άλλες δυσκολίες, που εμφανίζονται λόγω των ανωτέρω, είναι:

• Η εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων, η προσωπική υγιεινή και καθαριότητα

• Το μπάνιο, το ξύρισμα, το χτένισμα

• Το ντύσιμο, η αλλαγή ρούχων, τα παπούτσια

• Η μετακίνηση, το ανέβασμα και το κατέβασμα της σκάλας

---

Βιβλιογραφία

· Hajihasani A, Rouhani M, Salavati M, Hedayati R, Kahlaee AH. The Influence of Cognitive Behavioral Therapy on Pain, Quality of Life, and Depression in Patients Receiving Physical Therapy for Chronic Low Back Pain: A Systematic Review. PM R. 2019 Feb;11(2):167-176.

· Tsuji T, Matsudaira K, Sato H, Vietri J, Jaffe DH. Association between presenteeism and health-related quality of life among Japanese adults with chronic lower back pain: a retrospective observational study. BMJ Open. 2018 Jun 27;8(6):e021160.

· Jung SH, Kwon OY, Yi CH, Cho SH, Jeon HS, Weon JH, Hwang UJ. Predictors of dysfunction and health-related quality of life in the flexion pattern subgroup of patients with chronic lower back pain: The STROBE study. Medicine (Baltimore). 2018 Jul;97(29):e11363.

· Waterschoot FPC, Dijkstra PU, Hollak N, de Vries HJ, Geertzen JHB, Reneman MF. Dose or content? Effectiveness of pain rehabilitation programs for patients with chronic low back pain: a systematic review. Pain. 2014 Jan;155(1):179-189.

· Nolet PS, Kristman VL, Côté P, Carroll LJ, Cassidy JD. Is low back pain associated with worse health-related quality of life 6 months later? Eur Spine J. 2015 Mar;24(3):458-66.

---

Έλπις Νικολάου, Bsc

Εγγεγραμμένη Φυσικοθεραπεύτρια & Clinical Pilates Instructor [A.M 1119]

www.elpisnicolaou.com